ဒီအရပ်မှာ ပြောစမှတ်တခုက ဘာလဲဆိုတော့ ကျားဖြန့်ဖမ်းပွဲကြီးလာတော့ တရုတ်တွေ အထုပ်အပိုးတွေထမ်းပြီး ပြေးကြသတဲ့။ ... လေးငါးရက်လောက်နေတော့ အထုပ်အပိုး တွေနဲ့ပဲ သူတို့ ပြန်ရောက်လာကြသတဲ့။ လက်ထဲမှာ မြန်မာမှတ်ပုံတင်ကတ်ကလေးတွေတောင် အဆစ်ပါလာကြသေးဆိုပဲ။

ရန်ကုန်လို စစ်ဘေးကင်း လုံခြုံတဲ့နေရာက ကလေးငယ်တွေရဲ့ ပညာရေးအခြေအနေကို အခုလိုတွေးမိတော့ စစ်မီးလျှံကြား၊ ဗုံးကြဲလေယာဉ်တွေကြားထဲ စာသင်ရင်း ဗုံးခိုကျင်းထဲပြေးကြရတဲ့ ကလေးငယ်တွေရဲ့ဘဝတွေဟာ ကျမမျက်စိထဲ ရောင်ပြန်ဟပ်ပြီး မျက်ရည်ဝိုင်းလာပါတော့တယ်။

နိုင်ငံက အရင်လိုအခြေအနေ လွယ်လွယ်နဲ့ ပြန်ရောက်မလာနိုင်တာကို နိုင်ငံရေးနားမလည်တဲ့သူတောင် သိပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ရေနွေးအိုးထဲ အထည့်ခံရတဲ့ ဖားတွေလို မသေမချင်း ဒီအိုးထဲမှာပဲ ပျော်ပျော်ကြီး ကူးခတ်နေကြတာ ဖြစ်မယ်။

အဆောင်နေသူတို့ရဲ့ဘဝတွေအကြောင်း၊ အဆောင်လုပ်ငန်းတွေအကြောင်း ဘယ်ဝန်ကြီး၊ ဘယ်ဌာန၊ ဘယ်ကိုယ်စားလှယ်က ဆွေးနွေးပြောဆိုခဲ့တယ်ဆိုတာကို မကြားခဲ့ရပါဘူး။ လူတယောက် နေထိုင်ဖို့အတွက် အဆောက်အအုံဟာ သင့်လျော်တဲ့ အခင်းအကျင်း၊ ဖွဲ့စည်းမှု၊ ကြံ့ခိုင်မှု စတဲ့ လူမှုရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ လုံခြုံရေးကြပ်မတ်မှုတွေလည်း ရှိပုံမပေါ်ပါဘူး။

သမီးလေးကို သည်စစ်တလင်းပြင်နှင့်ဝေးရာတွင် ရှင်သန်စေချင်သည်။ လေယာဉ်သံကြားလျှင် မြေပြင်ပေါ်သို့ ဘယ်လို ပြားပြားဝပ်ရကြောင်း ကျောင်းသင်ခန်းစာထဲတွင် သင်ပြပေးနေရသည့်နေရာမျိုး၌ မကြီးပြင်းစေချင်။ ထိုသို့ဖြင့် လင်မယားနှစ်ယောက် ရေကြည်ရာမြက်နုရာရှာရန် ဆုံးဖြတ်ရသည်။

အရင်တုန်းက ထိုင်းမှာ အကြောင်းအမျိုးမျိုးနဲ့ အဖမ်းခံရတဲ့မြန်မာတွေ စစ်ကောင်စီလက်ထဲ ပြန်လွှဲခံရတဲ့အခါ ကိုယ့်အစီအစဉ်နဲ့ကိုယ် လွတ်ရာကျွတ်ရာ သွားခွင့်ရှိပေမဲ့ အခု စစ်မှုထမ်းရောင်းစားတဲ့ဈေးကွက်နဲ့ စစ်မှုထမ်းလိုအပ်ချက် ဖြစ်ပေါ်လာချိန်မှာတော့ အလွှဲခံရတဲ့မြန်မာလူငယ်ဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ပိုက်ဆံနဲ့ ပြန်မရွေးထုတ်နိုင်ရင် စစ်မှုထမ်းသင်တန်းကျောင်း ရောက်တော့တယ်။

စစ်ပွဲများအကြား ကိုယ်လွတ်ရုန်း ပြေးလွှားနေရသည့် သူတို့အဖို့ လက်ထဲတွင် ခြူးတပြားမှ ပါမလာ။ ဖုန်းလိုင်းပင်မမိသော အနေအထားတရပ်နှင့် ဖုန်းဆိုလျှင် ခလုတ်ပင် ကောင်းစွာမနှိပ်တတ်သော အဘိုးအဘွားများ၏ လက်ကိုင်ဖုန်းများပါမကျန် လုံခြုံရေးအကြောင်းပြချက်ဖြင့် သိမ်းယူသွားသည်။

“ဆရာဗန်းမော်က ‘ခေတ်ဝန်ကို ဘယ်လောက်ထမ်းခဲ့သလဲ’ ဆိုတာနဲ့ လူ့တန်ဖိုးကိုတိုင်းတာတယ်။ ဦးပဉ္စင်းကတော့ ‘ဘာကိုမှမမျှော်ကိုးဘဲ လူတွေအပေါ် မျှဝေလိုစိတ်’ကို စံသတ်မှတ်တယ်”လို့ မိန့်တယ်။ ပြိုင်တူတွန်းမှ ရွေ့မယ်။ တတ်နိုင်သူတွေ ပြိုင်တူမျှမှ အဆင်မပြေတဲ့ဘဝတွေ ထိနာရှနာ သက်သာရာရမယ်။

စစ်အာဏာရှင်အမြစ်တွယ်နေတဲ့ မြန်မာ့မြေဆီလွှာမှာတော့ ဆက်သွယ်ရေး၊ သတင်းအချက်အလက်နဲ့ နည်းပညာသစ်ပင်တွေ အညွန့်တုံးလို့နေပါတယ်။ဆက်သွယ်ရေး၊ သတင်းအချက်အလက်နဲ့ နည်းပညာရဲ့ အသီးအပွင့်ကို ဆာလောင်ငတ်မွတ်ရသူတွေလည်း တိုးလို့ပဲ လာနေပါတယ်။

ဒုက္ခကြောင့်ဖြစ်တဲ့ မျက်ရည်စက်တွေကိုသာ အရောင်ခြယ်ပြီး သိမ်းထားလို့ရရင် ဒါက ရေကြီးတုန်းက၊ ဒါက မုန်တိုင်းတုန်းက၊ ဒါကတော့ အစုလိုက်အပြုံလိုက် အသတ်ခံရတုန်းက၊ ဒါက ရွာမီးရှို့ခံရတုန်းက၊ ဒါက ငလျင်တုန်းက၊ ဒါဟာ ဗုံးကြဲတုန်းကလို့ တကယ်ခြယ်ထားလိုက်ချင်မိတယ်။

ကောင်းတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းဘက်ကို ပြောင်းလဲချင်တယ်ဆိုရင်တော့...မကောင်းတဲ့ မနာလိုစိတ်၊ အမုန်းတရားကို အခြေခံတဲ့ စိတ်တွေကနေ အသိဉာဏ်ပညာနဲ့ ဗြဟ္မစိုရ်တရားကို ဦးတည်တဲ့ ဆက်ဆံတဲ့နည်းစနစ်တွေကို မိမိကိုယ်တိုင်ကစပြီး တခြားသူတွေနဲ့ ကြားကဆက်ဆံရေးတွေမှာ စတင်လေ့ကျင့်သွားဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။

ကလေးတစုကစားကြတော့ ‘မင်းက စစ်သားလုပ်၊ ငါက ပီဒီအဖ်လုပ်မယ်’လို့ ပြောကြသတဲ့။ ... ကျနော်တို့ ငယ်ငယ်ကတော့ ‘ငါက စစ်သားလုပ်မယ်၊ မင်းက သူပုန်လုပ်’ဆိုပြီး ရှိခဲ့ပါတယ်။ ... အခုကျတော့ ကလေးတွေဟာ စစ်သားမဖြစ်ချင်တော့ပါဘူး။

အမေတို့ခေတ်က ဗိုင်းကောင်းကျောက်ဖိအမျိုးသမီးတယောက်လို ညနေ ၆ နာရီလောက်ဆိုရင် ... လမ်းထိပ်ပင် မထွက်ရဲတော့။ ဒါပေမဲ့ ဧည့်စာရင်းအကြောင်းပြ ဖမ်းခေါ်သွားနိုင်တယ်ဆိုတဲ့အသိကလည်း စိတ်ကိုကြိမ်းမောင်းသတိပေးနေပြန်တယ်။ ညဘက် ခွေးဟောင်သံကြားတိုင်း အိမ်အပြင်ဘက် ထချောင်းကြည့်ရတာ စိတ်ပင်ပန်းလွန်းလှတယ်...